Μια προσωπική αναφορά για την επέτειο του θανάτου της Μελίνας Μερκούρη που την καταθέτω κάθε χρόνο στη μνήμη της.
«Καλή αντάμωση, Γιώργο» αναφώνησε η Μελίνα μέσα στον Ιερό Ναό της Υπαπαντής στα Ταμπούρια, κλείνοντας τον επικήδειό της στον φίλο της και σύντροφο Γιώργο Κασιμάτη στις 16/2/1993. «Ο μόνος ΓΓΑ που μου έδινε τόσα χρήματα για τον Πολιτισμό», έλεγε.
Και εννοούσε από τον προϋπολογισμό της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού.
Έναν χρόνο και κάτι μέρες μετά την κηδεία του πατέρα μου, στις 6 Μάρτη 1994, έκανε πράξη την «αντάμωση» που είχε υποσχεθεί τότε ενώπιον των συγκλονιζόμενων χιλιάδων φίλων και πολιτών που είχαν συρρεύσει στο Κερατσίνι, γνωρίζοντας η ίδια καλά την κατάστασή της, καθώς και ότι το τέλος είχε μόνο κατά λίγο προηγηθεί για τον φίλο της.
Είχαν και τον ίδιο γιατρό για τις ακτινοβολίες, τον σημερινό Αντιπρόεδρο της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη, στον οποίον πήγαιναν μαζί, αλλά και περίμεναν ο ένας τον άλλον εκεί να τελειώσει η θεραπεία τους’ σφυρηλατώντας έναν δεσμό σαν εκείνον που δένει τους μελλοθάνατους συντρόφους που προχωράνε μαζί προς τον θάνατο.
Τον κοίταζαν στα μάτια και συνέχιζαν, για τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό, την εμπέδωση της δημοκρατίας στην πολύπαθη πατρίδα και την ελληνική κοινωνία, για τα νιάτα, την Αλλαγή που τους σκοπούς της δεν εγκατέλειπαν.
Όταν η Μελίνα γύρισε ηττημένη από την τελευταία της μάχη στην Αμερική τον Μάρτιο του ‘94, η Ελλάδα ακούμπησε στο φέρετρό της και αποχαιρέτησε κάτι μεγάλο από τον εαυτό της.
Ήταν μια παγκόσμια Ελληνίδα, συνώνυμη της πάλης του λαού μας στη διεκδίκηση της ιστορικής του συνέχειας και μνήμης, στο δικαίωμα της πολιτιστικής του κληρονομιάς και της δημοκρατικής του αποκατάστασης.
Απέναντι στην αϊστορική προγονοπληξία, απέναντι και στον ευρωπαϊκό επαρχιωτισμό που ακόμα μας μαστίζει.
Με τα λόγια της ίδιας στον φασίστα που της αφαιρούσε την ιθαγένεια στη Χούντα, η Μελίνα «γεννήθηκε Ελληνίδα και θα πέθαινε Ελληνίδα» – είτε για τα γλυπτά του Παρθενώνα είτε για τη δημοκρατία είτε για την Κύπρο είτε για τη Μακεδονία και για ό,τι άλλο θα απαιτούσαν κάθε φορά οι καιροί στην Ιστορία.
Στην Αριστερά του τόπου και του χρόνου, στους αγώνες των λαών για ελευθερία, ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση. Βαθιά εθνική και πλατιά διεθνική, με την πατρίδα και τον κόσμο.
Τρεις ολόκληρες μέρες και νύχτες κράτησε το λαϊκό προσκύνημα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης.
Μας πήραν η μάνα μου και η θεία Ρούλα, η αδελφή του πατέρα μου, και πήγαμε όλα τα παιδιά της οικογένειας μεσάνυχτα.
Η ουρά ακίνητη από το μέγα πλήθος, φτάσαμε κάποτε στη γωνία της Μητροπόλεως με την οδό Μνησικλέους.
Τότε τον έμαθα αυτόν τον δρόμο, στα 15, και δεν τον ξέχασα ποτέ, γιατί η στάση εκεί κράτησε τρεις ώρες και το κρύο τρυπούσε σα βελόνι.
Όσο πλησιάζαμε, βλέπετε, όλοι έπαιρναν τον χρόνο τους μαζί της.
Κι ούτε θέλαμε να βρούμε τρόπο να παρακάμψουμε τη σειρά μας, το αντίο αυτό έπρεπε να διαρκέσει.
Δεν έφευγε κανείς, έρχονταν συνέχεια όλο και περισσότεροι.
Η κηδεία ξημερώνοντας 10 Μαρτίου έγινε παλλαϊκό αντίδωρο.
Ο ελληνικός λαός πρώτος από όλους, ο συναγωνιστής της και Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, όλο το ΠΑΣΟΚ, η νεολαία του, οι καλλιτέχνες, δηλαδή οι σύντροφοι και οι συνάδελφοί της, όλα τα κόμματα, γυναίκες, άντρες, ο Γάλλος Υπουργός Πολιτισμού Ζακ Λάνγκ, οι στενοί της φίλοι, ο άντρας της Ζυλ Ντασέν… όλοι ήμασταν εκεί για να την αποχαιρετήσουμε.
Κηδευόταν με τιμές Αρχηγού Κράτους – η πρώτη γυναίκα – σε μια πάνδημη πορεία που έμοιαζε με τις κηδείες του Γρηγόρη Λαμπράκη, του Γεωργίου Παπανδρέου, του Σωτήρη Πέτρουλα, του Γιώργου Σεφέρη.
Με την ιστορική διαφορά, προφανώς, ότι η πορεία για τη Μελίνα γινόταν σε συνθήκες δημοκρατικής ομαλότητας πια, για την οποίαν εκείνη είχε παλέψει με εμβληματικό τρόπο.
27 χρόνια κλείνουν σήμερα χωρίς τη συντρόφισσά μας, την καλλιτέχνιδα, την αντιδικτατορική αγωνίστρια, την πρωτοπόρο στους αγώνες για την πρόσβαση όλων στον πολιτισμό, στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, τη διαφύλαξη της λαϊκής παράδοσης και του θεάτρου, τη γυναικεία χειραφέτηση, ισότητα και την κοινωνική απελευθέρωση στη μεταπολιτευτική Ελλάδα.
Είμαστε τυχεροί που ήταν δική μας. Και λίγο πιο δική μας στη Β’ Πειραιά, αφού από εμάς εξελέγη πρώτη φορά Βουλευτής το 1977, κατόπιν το 1981 και ως το 1985 που τοποθετήθηκε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας.
Και είχε πει: «Τον Πειραιά τον λατρεύω για πολλούς λόγους.
Ο Πειραιάς μ’ έφτιαξε, στον Πειραιά χρωστάω τα πάντα, το Ποτέ την Κυριακή, την ύπαρξη του πολιτικού μου βίου στην Ελλάδα».
Από το 1981 ως το θάνατό της το 1994 ήταν η Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας – η μόνη αμετακίνητη υπουργός στις όχι σπάνια ανασχηματιζόμενες κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, δεκαέξι τον αριθμό.
Εκείνη όμως ήταν μία. Μοναδική, αθάνατη Μελίνα.
